In februari 2021 ben ik geïnterviewd en gefilmd door Juliette Stroosnijder over de gevolgen van victim blaming. Ook enkele experts komen aan het woord waaronder Iva Bicanic van Centrum Seksueel Geweld.

Voor haar eindproductie en afstuderen aan de School voor Journalistiek, heeft Juliette een tekst en film gemaakt. Het filmpje kan je zien op you tube en op de website van Juliette Stroosnijder

Wat is victim blaming

Met victim blaming doen omstanders eigenlijk hetzelfde als de pleger, ze geven het slachtoffer het gevoel dat zij wel wat hadden kunnen doen, dat ze zelf schuldig zijn aan het misbruik.

Enkele cijfers: 1,4 miljoen vrouwen en 380.000 mannen in Nederland tussen de 15 en 70 jaar hebben aangegeven dat ze een vorm van seksueel geweld hebben meegemaakt. *

75% van de slachtoffers van seksueel geweld die naar buiten komen met hun verhaal, krijgt minstens 1 beschuldigende reactie van intimi, hulpverleners of anderen in hun omgeving.*

Mij is regelmatig de vraag gesteld waarom ik vroeger als kind niets tegen mijn ouders heb gezegd over het misbruik. Waarom ik niet ‘gewoon’ ben weggelopen bij mijn opa of hem zei dat ik niet wilde wat hij bij mij deed.

Mensen die dit soort vragen stellen zijn zich er niet altijd van bewust wat deze vragen teweeg kunnen brengen. Deze vragen gaven mij het gevoel dat ik me moest verdedigen. Dat als ik ‘gewoon’ was weggelopen, het misbruik was gestopt. Dat ik dus zelf het misbruik had kunnen voorkomen. Het voelt alsof ík de schuldige ben en niet mijn opa. En het dubbele is dat ik me al zo schuldig voelde als tiener en jonge vrouw. Boos op mezelf dat ik niet de kracht had om me te verweren en niets deed. De schaamte en schuld waren zo groot dat het me verteerde van binnen.

Bij een bedreigende situatie schakelt je lijf over op een automatische overlevingsreactie. De meeste mensen denken dat ze zullen vechten of vluchten als hen zoiets zou overkomen. In werkelijkheid is dat een minderheid die dat doet. De overlevingsreacties zijn onbewust én automatisch. Mijn overlevingsreactie was bevriezen en de vrede bewaren, in de hoop dat mijn opa me dan niets zou doen. Dit van binnen bevriezen heeft een enorme invloed gehad op mijn verdere leven.

Ook nu merk ik dat mensen niet altijd goed weten hoe ze moeten reageren als ik vertel over het misbruik. De ander maakt geen oogcontact, kijkt weg, reageert nauwelijks op wat ik zeg, vraagt niet door of verandert van onderwerp. De ander voelt zich ongemakkelijk en dat zorgt er bij mij voor dat ik niets meer vertel. Ik voel de ruimte niet om verder te vertellen. Terwijl ik dat wel graag wil. Het gaat er bij mij niet om dat ik steeds weer opnieuw wil vertellen over wat er vroeger is gebeurd. Maar het is een deel van mijn leven en waarom zou ik daar niet gewoon over kunnen praten?

Stel de vragen zonder oordeel

Iva Bicanic is onderzoeker, EMDR-therapeut en hoofd van het landelijk psychotraumacentrum van het UMC Utrecht en het Centrum Seksueel Geweld.

Zij geeft het volgende aan:

“We hebben allemaal wel het vermogen om met compassie te reageren wanneer iemand je iets vertelt over een nare gebeurtenis of een verlies. Die sociale kant, die troost kant laten we niet zien wanneer seksueel misbruik naar buiten komt.

Mensen willen hun eigen beeld van een veilige wereld overeind houden. Als ons veiligheids- en rechtvaardigheidsgevoel wordt getart door een gruwelijke gebeurtenis zoals een verkrachting, proberen we dat gevoel te herstellen door de oorzaak van de gebeurtenis bij het slachtoffer te leggen. Dat maakt dat we weer controle hebben: het slachtoffer deed iets oliedoms, wij zouden zoiets nooit doen, dus ons gebeurt dat niet.”

Als je kijkt naar de feiten en cijfers blijkt dat seksueel geweld iedereen kan overkomen. Je kunt gewoon vragen stellen als iemand vertelt dat hij of zij seksueel geweld heeft meegemaakt. Durf te vragen. Maar doe dat zonder oordeel. Vraag bijvoorbeeld “ vind je het prettig om er iets meer over te vertellen” of “hoe voelde dat voor je toen dat gebeurde”. Vraag hoe je de persoon kunt helpen. Zeg ook dat je de persoon gelooft en dat het niet diens schuld is. Het is voor een slachtoffer belangrijk dat te horen.

Het is erg helpend als mensen luisteren zonder oordeel en de steunende vragen durven te stellen. Ook al krijg je wellicht niet direct antwoord, de persoon weet wel dat zij of hij gezien wordt. En kan later altijd nog besluiten om terug te komen op de vraag.

*Bron: Centrum Seksueel geweld